Paluch koślawy a wkładki ortopedyczne

Paluch koślawy (łac. halluks valgus) zwany potocznie haluksem to jedna z najczęściej zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości w obrębie stopy. Głównie dotyczy kobiet, ale pojawia się również u mężczyzn, a także nastolatków i dzieci.

Paluch koślawy- objawy

• stan zapalny, zaczerwienienie oraz ból w okolicy pierwszego stawu śródstopno-palcowego – szczególnie podczas chodzenia
• ograniczenie ruchomości bądź usztywnienie pierwszego stawu śródstopno- palcowego,
• zniekształcenie w postaci przywiedzenia palucha i szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia (czego wynikiem jest wystająca kość po przyśrodkowej stronie stopy)
• deformacje pozostałych palców
• modzele (charakterystyczne zgrubienia naskórka)
• często współwystępuje z płaskostopiem poprzecznym, koślawością tyłostopia oraz koślawością kolan.

O haluksach pisaliśmy już kilka lat temu na naszym Blogu, czy można uniknąć haluksów?

• wrodzone wady stóp typu stopa Rothbarta oraz stopa Mortona – charakteryzujące się m. in. skróceniem pierwszej kości śródstopia, a w związku z tym zaburzeniem przetaczania stopy podczas chodu (dochodzi do nadmiernej pronacji)
• noszenie bardzo wąskiego, dopasowanego obuwia oraz butów na wysokim obcasie również sprzyja tworzeniu haluksów –  stopy mają wtedy bardzo ograniczoną swobodę ruchu i są ustawione w nienaturalnej pozycji
• skłonności genetyczne.

W zdrowej, prawidłowo ukształtowanej stopie paluch ustawiony jest na wprost. Kiedy biomechanika stopy jest zaburzona dochodzi do spychania pierwszego palca w kierunku pozostałych czyli jego koślawienia, jednocześnie uwypuklając głowę pierwszej kości śródstopia. Wynikiem tego jest zaburzenie funkcji stopy.

Niewykryta w porę wada z każdym krokiem będzie się pogłębiać i utrwalać, a z biegiem czasu powodować dolegliwości nie tylko w obrębie stopy, ale również kolan, bioder i kręgosłupa.

Konieczne jest więc jak najwcześniejsze ograniczenie czynnika sprawczego, poprzez działania prewencyjne oraz leczenie zachowawcze. W większości przypadków odpowiednia rehabilitacja (m. in. terapia manualna, ćwiczenia), oraz zastosowanie odpowiedniego podparcia stopy dają świetne rezultaty, powstrzymując dalszą deformację palucha.

Jednym ze sposobów wyżej wspomnianego zaopatrzenia ortopedycznego jest stworzenie indywidualnie skorygowanych wkładek do butów. To bardzo ważne, ponieważ każda stopa jest inna, potrzebuje innego traktowania i ma różne wymagania.

Wkładki wykonywane hurtowo są robione na jedną konkretną wadę, np. płaskostopie poprzeczne, koślawość tyłostopia itd. Producenci nie biorą pod uwagę tego, iż w zdecydowanej większości wady stóp to wady złożone i rzadko kiedy mamy do czynienia z pojedynczą dysfunkcją.

Tworząc wkładkę indywidualną dla stopy z deformacją w obrębie palucha, trzeba wziąć pod uwagę również choroby towarzyszące, zakresy ruchomości stawowej, ewentualne nieprawidłowości w budowie stopy (wrodzone bądź nabyte w skutek operacji, urazu), rodzaj noszonego obuwia, specyfikę wykonywanej pracy, najczęściej podejmowany rodzaj aktywności fizycznej oraz biomechanikę całej kończyny dolnej – czyli ustawienie stawu kolanowego, biodrowego oraz miednicy.

Korekcje we wkładkach są precyzyjnie dopasowywane na podstawie odbitek stóp i mają na celu przede wszystkim zatrzymanie dalszego pogłębiania się wady – w tym przypadku haluksa, ograniczenie lub wyeliminowanie dolegliwości bólowych oraz obrzęku w okolicy pierwszego stawu MTP, poprawę jakości chodu, a także biomechaniki stawów znajdujących się wyżej – kolanowych, biodrowych, stawów kręgosłupa.

Z kolei odpowiednio wczesne zastosowanie wkładek w ramach prewencji pierwotnej zabezpieczy stopy przed pojawieniem się wady. 

Stosowanie wszelkiego rodzaju separatorów/ dystraktorów na paluch koślawy zdecydowanie nie przyniesie oczekiwanych korzyści – bierna korekcja tylko na chwilę przyniesie ulgę w bólu i ustawi paluch we właściwym ułożeniu. Usunięcie dystraktora spowoduje na powrót nieprawidłowe ustawienie stawu.

Stopa to narząd dynamiczny, dlatego tak ważna jest jej dokładna i wnikliwa diagnostyka nie tylko w pozycjach statycznych, ale przede wszystkim w dynamice, czyli podczas chodu oraz dobór indywidualnego zaopatrzenia ortopedycznego, w tym przypadku wkładek.

Warto również zwrócić uwagę na rodzaj/typ noszonego obuwia. Buty o wąskim przodostopiu, buty na bardzo cienkiej podeszwie, buty na obcasie – powinny zostać zamienione na buty, w których stopy będą miały większą swobodę ruchu – o większej tęgości, gdzie możliwe będzie rozszerzenie wszystkich palców stóp oraz przynajmniej jednocentymetrową, elastyczną podeszwą.

Leczenie operacyjne powinno być zawsze ostatecznością, poprzedzoną dokładną rozmową z pacjentem.